Gdy w 2022 roku Unia Europejska wprowadzała obowiązek informowania o składzie win, producenci protestowali twierdząc, że konieczność dodawania kolejnych informacji popsuje estetykę butelek, a poza tym trudno tak wiele danych zmieścić na etykiecie.
Rozwiązaniem tego problemu okazał się U-Label, który łączy fizyczne etykiety z systemem elektronicznym. Dzięki temu systemowi etykiety win nie muszą zawierać listy składników i wartości odżywczych w formie drukowanej. Zamiast tego wystarczy kod QR zintegrowany z platformą elektroniczną.

Klient, który chce zapoznać się ze składem wina, może zeskanować smartfonem kod, który przekierowuje do strony internetowej ze szczegółowymi informacjami. Skład każdego trunku jest automatycznie tłumaczony na 24 języki, jakich używa się w Unii.

Etykieta ma znaczenie!
Jednak skład wina to nie wszystkie informacje, o jakie zadbać musi producent. Przepisy prawa dokładnie określają zasady znakowania win, a jest ich tak wiele, że Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych postanowił wydać 27-stronicowy „Przewodnik po znakowaniu win innych niż musujące”, który zbiera najważniejsze informacje. Opracowanie dotyczy wyłącznie win niemusujących, otrzymanych z winogron lub moszczu winogronowego. 

- Na podstawie etykiety konsumenci powinni podejmować świadome decyzje zakupowe, dlatego ważne jest, by były one umieszczane w odpowiedni sposób. Etykieta wina musi zawierać wszystkie obowiązkowe informacje, ale można je uzupełnić danymi dobrowolnymi. Ważne jednak, aby te dobrowolne nie przesłaniały obowiązkowych – podkreśla Remigiusz Zdrojkowski z XBS PRO-LOG, firmy logistycznej wyspecjalizowanej w obsłudze towarów akcyzowych. 

O jakich zasadach muszą pamiętać producenci? Wybraliśmy z „Przewodnika” te, które wydają się najbardziej istotne.

Najważniejsze – nie wprowadzać w błąd
Niezależnie od szczegółowych zapisów, istnieją dwie zasady nadrzędne, których producent powinien bezwzględnie przestrzegać. Pierwsza z nich to zakaz wprowadzania w błąd. Informacje na etykiecie muszą być zgodne z prawdą, ale też nie mogą wywoływać mylnych wyobrażeń na temat rzekomych właściwości produktu. Dotyczy to także sugestii, jakoby wino mogło mieć pozytywny wpływ na zdrowie.

Druga zasada dotyczy czytelności oznaczeń. Wszystkie istotne informacje muszą być opisane w sposób jasny i zrozumiały. Treść powinna być umieszczona w widocznym miejscu i odróżniać się od tła, na którym widnieje. 

Czytelność sprecyzowana jest bardzo dokładnie. Oznaczenie jednostki miary wraz z wartością liczbową w druku zapisuje się czcionką prostą, a wysokość czcionki nie może być mniejsza niż 1,2 mm. Wszystkie informacje powinny być podane w jednym z języków urzędowych Unii Europejskiej, co oznacza, że poza informacjami o alergenach, pozostałe nie muszą być podane w języku polskim. 

Niektóre informacje są obowiązkowe
Informacje umieszczone na etykiecie dzielimy na obowiązkowe i fakultatywne. Do obowiązkowych należą: oznaczenie kategorii produktu, objętościowa zawartość alkoholu, wskazanie miejsca wytworzenia, wskazanie podmiotu dokonującego butelkowania, wskazanie importera w przypadku win importowanych, informacja o wartości odżywczej, wykaz składników, numer partii produkcyjnej, ilość, a w przypadku win, które zostały poddane procesowi dealkoholizacji oraz wykazują rzeczywistą zawartość alkoholu mniejszą niż 10% obj. – data minimalnej trwałości. 

Do informacji fakultatywnych należą: rocznik, nazwa wykorzystanych odmian winorośli, zawartość cukru, wskazanie producenta wina, barwa wina, wskazanie metod produkcji, a dla win z chronioną nazwą pochodzenia (ChNP) lub chronionym oznaczeniem geograficznym (ChOG) – określenia tradycyjne oraz odpowiedni unijny symbol (zgodnie ze specyfikacją techniczną zatwierdzoną przez Unię Europejską).

Nie każdy napój z winogron jest winem
Aby oznaczyć produkt jako „wino”, musi on spełniać kilka warunków. Winem określa się napój o zawartości alkoholu nie mniejszej niż 8,5% obj. W przypadku win oznaczanych jako ChNP lub ChOG minimalna zawartość alkoholu może być niższa i wynosić tylko 4,5% obj.
Górna granica zawartości alkoholu w winie innym niż musujące nie powinna przekroczyć 15% obj. Nieco więcej mogą mieć wina posiadające Chronioną Nazwę Pochodzenia oraz pochodzące z wybranych obszarów uprawy winorośli, określonych w specjalnym rozporządzeniu Komisji Europejskiej. Minimalna kwasowość win, tj. zawartość kwasu winowego, powinna wynosić nie mniej niż 3,5 grama na litr.

A co z tzw. winami bezalkoholowymi? Chodzi tu o wina poddane procesowi dealkoholizacji lub częściowej dealkoholizacji, polegającym na obniżeniu lub niemal całkowitej eliminacji etanolu. O tzw. winie 0%, czy popularnie bezalkoholowym mówimy, gdy faktyczna zawartość alkoholu jest mniejsza niż 0,5% a częściowo odalkoholizowanym, gdy jest większa niż 0,5% a mniejsza niż 8,5%. 

- Ważne, aby nie używać na etykiecie samodzielnego określenia „wino bezalkoholowe”. Określenie „bezalkoholowe” lub podobne może być użyte tylko pod warunkiem jednoczesnego użycia również określenia „odalkoholizowany” – podkreśla Remigiusz Zdrojkowski.
Co ciekawe, określenie „wino” można pominąć, jeśli etykieta zawiera chronioną nazwę pochodzenia lub chronione oznaczenie geograficzne. Tak będzie np. w przypadku win z regionu Bordeaux – samo określenie regionu wystarczy.

Skąd pochodzi wino?
Na etykiecie musi znaleźć się informacja o miejscu wytworzenia wina. Można w tym celu użyć określeń typu „wino z Włoch”, „wyprodukowane we Włoszech”, „produkt włoski” itd. 

A co z przypadkami, gdy wino powstaje z mieszaniny win pochodzących z wielu państw członkowskich? Wówczas należy użyć określenia „wino z Unii Europejskiej”, „kupaż win z różnych państw Unii Europejskiej”, „mieszanka win”, „assemblage” czy też innego równorzędnego. 

Podobnie należy postąpić w przypadku, gdy wino wytworzone jest w państwie członkowskim z winogron zebranych w innym państwie członkowskim. Gdy jest mieszaniną win pochodzących z wielu państw trzecich lub wytworzone zostało w państwie trzecim z winogron zebranych w innym państwie trzecim, to także należy wykazać na etykiecie. 

Butelkowanie i import wina
Pod pojęciem „butelkowanie” rozumie się umieszczanie produktu w opakowaniach o pojemności nieprzekraczającej 60 litrów w celu późniejszej sprzedaży. Nie muszą być to wyłącznie butelki.

- Określenie „butelkujący” oznacza osobę fizyczną lub prawną lub grupę takich osób prowadzących działalność w Unii Europejskiej i dokonujących butelkowania lub w imieniu których dokonuje się butelkowania – mówi przedstawiciel XBS PRO-LOG. – W przypadku zastosowania opakowania innego niż butelka, na etykiecie stosuje się określenie „pakujący”. 

Informacje o podmiocie butelkującym wskazuje się podając jego nazwę oraz adres.  Nazwę i adres butelkującego należy uzupełnić słowami „butelkujący” lub „butelkowane przez […]”. W przypadku butelkowania na zlecenie, wskazanie butelkującego uzupełnia się słowami „butelkowane dla […]”.

Możliwe jest użycie nazwy i adresu podmiotu, który przeprowadził butelkowanie w imieniu osoby trzeciej, słowami „butelkowane dla […] przez […]”. W przypadku pojemników innych niż butelki słowa „butelkujący” i „butelkowane przez […]” zastępuje się odpowiednio słowami „pakujący” i „pakowane przez […]”.

Wskazać należy także importera. Importer oznacza osobę fizyczną lub prawną, albo grupę takich osób prowadzących działalność w Unii, które biorą odpowiedzialność za wprowadzanie do obrotu towarów nieunijnych. Wskazując importera należy określić jego nazwę i adres, poprzedzając te dane słowami „importer” lub „importowane przez”. 

Wartość odżywcza i składniki
Jak już wspomnieliśmy, niektóre informacje na etykiecie mogą być przekazane w formie kodu QR odsyłającego do strony internetowej. Poprawne zastosowanie kodu (z informacją, do jakich danych prowadzi) będzie oznaczało spełnienie wymogów prawnych. Jeśli jednak producent woli, może zawrzeć informacje o składzie wina oraz wartości odżywczej w tradycyjny sposób. Ważne, żeby takie dane były dostępne dla konsumenta.

Tak czy inaczej, producent musi informować o wartości energetycznej, ilości tłuszczu (w tym kwasów tłuszczowych nasyconych), węglowodanów (w tym cukrów), białka oraz soli na 100 ml produktu. Często taka informacja ma postać tabeli, równie dobrze jednak można zastosować zapis liniowy.  

Składnik to każda substancja lub produkt, w tym środek aromatyzujący, dodatek do żywności, enzym spożywczy oraz każdy komponent składnika złożonego, użyty przy wytworzeniu lub przygotowywaniu danego środka spożywczego i nadal obecny w produkcie gotowym, nawet jeżeli jego forma uległa zmianie. 

A drożdże? Jedynym związkiem drożdży, który przepisy nakazują wymienić w wykazie składników jest mannoproteina drożdży. Poza tym drożdży nie trzeba wymieniać w wykazie składników, gdyż stosuje się je jako substancje pomocnicze w przetwórstwie. 

Data minimalnej trwałości wina
Co ciekawe, podanie daty minimalnej trwałości obowiązkowe jest tylko w przypadku win poddanych procesowi dealkoholizacji oraz wykazujących rzeczywistą zawartość alkoholu mniejszą niż 10% obj. Co więcej, oba te warunki powinny być spełnione łącznie. 
Zatem w przypadku win alkoholowych, data do której wino zachowuje swoje szczególne właściwości, nie musi by w ogóle podana. Informacja może być jednak zapisana w formie uwagi: „Najlepiej spożyć przed…”.

Ilość nominalna wina
Ilość wina, która została umieszczona w opakowaniu, określa się jako ilość nominalną. Powinna ona zostać podana w jednostkach objętości. 

Warto pamiętać, że wina (niemusujące) w opakowaniach w zakresie od 100 ml do 1500 ml mogą być wprowadzane do obrotu w opakowaniach jednostkowych wyłącznie w 8 ilościach nominalnych: 100 – 187 – 250 – 375 – 500 – 750 – 1000 – 1500 ml.

Na te błędy trzeba uważać
Okazuje się, że prawidłowe oznaczenie wina nie jest wcale sprawą prostą. Na producenta może czyhać wiele pułapek, które wydają się niewinne, a jednak mogą skutkować wysokimi karami. We wspomnianym „Przewodniku po znakowaniu win innych niż musujące” autorzy wskazali także przykładowe błędy.

Błędem może się okazać np. użycie przy wskazaniu podmiotu butelkującego określenia „zabutelkowane przez” zamiast „butelkowane przez”. Niewłaściwe będzie także nawiązanie do jednostki geograficznej, np. „Wino z Podkarpacia”, gdy wino nie ma oznaczenia ChNP/CHOG. Popularne błędy dotyczą nieprawidłowego zapisu zawartości bądź objętości, a także braku partii produkcyjnej lub kraju wytworzenia. 

Z „Przewodnikiem” można się zapoznać bezpłatnie na stronie internetowej Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych we Wrocławiu.

Etykieta to ważne źródło informacji
Poprawna etykieta to nie tylko obowiązek formalny.  To warunek sprawnego przepływu towarów przez systemy logistyczne, szczególnie te związane z podatkiem akcyzowym. 

- Brak informacji lub nieczytelność oznaczenia może skutkować zatrzymaniem towaru przez urząd celny lub operatora magazynu składowego – podkreśla Remigiusz Zdrojkowski z XBS PRO-LOG.

Poza tym, producenci powinni przygotować się na to, że w perspektywie najbliższych lat pojawią się nowe obowiązki etykietowe związane z ESG. Wymagane mogą być informacje związane ze śladem węglowym lub wpływem środowiskowym. Jeśli z etykiety będzie wynikało, że producent postępuje w zgodzie z zasadami ekologii i zrównoważonego biznesu, może to stanowić dla niego przewagę konkurencyjną.