Sposoby na zagospodarowanie

W oparciu o wyżej wymienione definicje autorzy zaproponowali hierarchię alternatywnych sposobów zagospodarowania każdego rodzaju odpadów, teraz już traktowanych jako produkty uboczne. Proponowany schemat przedstawiono na rysunku 1. Prezentuje on piramidę, w której koncepcje najkorzystniejsze dla środowiska znajdują się bliżej jej wierzchołka. W tej hierarchicznej piramidzie kładzie się nacisk na zarządzanie nadwyżkami żywności, zapobieganie marnowaniu żywności w gospodarstwach domowych i sprzedaży detalicznej. Duże możliwości w tym kontekście stanowią tzw. banki żywności dla potrzebujących, trendy na wymyślanie na nowo potraw z resztek, zachęcanie do wykorzystywania zniekształconych owoców i warzyw w kuchni, stymulowanie komercjalizacji.

Odpady żywnościowe umieszczane są w środku piramidy. W tym przypadku, w zależności od jakości odpadów, charakteryzujących się na ogół ich przydatnością do spożycia lub niejadalnością, powinny one w pierwszej kolejności przeznaczone na paszę dla zwierząt, a następnie do wykorzystania w procesach odzyskiwania cennych substancji chemicznych. Główną propozycją jest recykling materiałów do produkcji innych towarów, takich jak biotworzywa, materiały kompozytowe czy chemikalia, a także odzyskiwanie związków bioaktywnych za pomocą technologii ekstrakcji. Produkcja energii odnawialnej jest stawiana jako ostatnia możliwa opcja zagospodarowania odpadów żywnościowych, w przeciwieństwie do ilości prac badawczych opisanych w literaturze.

Na czubku piramidy znajdują się straty żywności, których można zdecydowanie uniknąć np. dzięki dobrym praktykom po zbiorach, zastosowaniu tzw. biologicznych czynników kontroli (biopreparaty), odpowiednim przechowywaniu i transporcie, od rolnictwa po sprzedaż detaliczną.

Wdrażanie nowych metod w produkcji żywności i zrównoważona sprzedaż detaliczna jest sprzeczna ze sposobem myślenia „status quo” lub „biznes jak zwykle”, który jest ciągle powszechną praktyką większości firm spożywczych na świecie. Rzeczywiście, koszty strukturalne i adaptacyjne potrzebne do wdrożenia praktyk gospodarki o obiegu zamkniętym w produkcji towarów nie są od razu postrzegane jako korzystne dla większości przedsiębiorstw. W  tym przypadku modyfikacje mogą być wdrażane wyłącznie poprzez system ekonomicznych zachęt do zmiany sposobu myślenia i dostosowania strukturalnego w perspektywie długoterminowej.

RYS. 1 Alternatywne sposoby zagospodarowania każdego rodzaju odpadów w łańcuchu żywnościowym.

Literatura

1. Gonçalves M.L.M.B.B., Maximo G.J. Circular Economy in the Food Chain: Production, Processing and Waste Management. Circ Econ Sustain., 2022, 14, 1-19. doi: 10.1007/ s43615-022-00243-0.
2. Baratsas S.G., Pistikopoulos E.N., Avraamidou S. A systems engineering framework for the optimization of food supply chains under circular economy considerations. Sci Total Environ., 2021, 794, 148726. doi: 10.1016/j. scitotenv.2021.148726.
3. Focker M., van Asselt E.D., Berendsen B.J.A., van de Schans M.G.M., van Leeuwen S.P.J., Visser S.M., van der Fels-Klerx H.J. Review of food safety hazards in circular food systems in Europe. Food Res Int., 2022, 158, 111505. doi: 10.1016/j.foodres.2022.111505.

***

Artykuł pierwotnie ukazał się w nr 4/23 Kierunku Spożywczym