Pretekstem do rozmowy na ten temat może być obchodzone niedawno STOP FOOD WASTE DAY, w obliczu którego musimy zastanowić się, jakie wdrożyć nawyki odpowiedzialnego gospodarowania żywnością, by nie marnować jej nie tylko od święta.

STOP FOOD WASTE DAY to odpowiedź na globalne problemy związane z marnowaniem żywności – jak bowiem podaje ONZ, na całym świecie marnowanych jest to około 1,3 miliarda ton² jedzenia, a w samej tylko Unii Europejskiej około 170 milionów ton . To inicjatywa mająca na celu edukowanie i angażowanie społeczeństwa na wszystkich poziomach. Pomóc w tym mają praktyczne i kreatywne rozwiązania, które można wdrożyć w codziennym życiu. Jak pokazują statystyki zaprezentowane w raporcie „Talerz przyszłości” to również problem, z którym mierzy się polskie społeczeństwo. Opracowany przez Banki Żywności Raport „Nie marnuj Jedzenia 2024” wskazuje, że aż 45% Polaków przyznaje się do marnowania żywności w domach, a wśród produktów które najczęściej lądują w koszach są: pieczywo, wędliny, warzywa i owoce^3.

Powrót do korzeni: zero waste

Według raportu zrealizowanego przez Interdyscyplinarne Centrum Analiz i Współpracy Żywność dla Przyszłości połowa Polaków, wybierając produkty spożywcze, zwraca uwagę na unikanie marnowania i wyrzucania jedzenia, ale tylko 33% deklaruje wykorzystanie resztek żywnościowych. – Recykling materiałów jest już praktyką niemalże standardową, lecz w przypadku tak ważnego komponentu naszej codzienności, jak jedzenie często zapominamy o nadaniu mu drugiego życia przed jego przeterminowaniem. Ta kwestia dotyczy nie tylko okolicznościowych przygotowań np. świątecznych posiłków czy uczt przy letnim grillu. Wykorzystanie tego, co mamy w lodówce wpisuje się też w zyskującą na popularności ideę „zero waste”, czyli gotowania z resztek. Ten nowocześnie brzmiący trend, kultywowany był na świecie przez wiele poprzednich pokoleń. Korzystając bowiem z dostępnych w naszych lodówkach produktów i maksymalizując ich użycie w codziennym jadłospisie oszczędzamy zarówno pieniądze, jak i środowisko – mówi prof. Ewelina Hallmann z think tanku „Żywność dla Przyszłości”.

Planuj i nie wyrzucaj!

Podstawą rozsądnego gospodarowania żywnością jest planowanie. Warto przed zakupami tworzyć listy produktów i trzymać się ich podczas zakupów. Zaś jeśli okaże się, że przeceniliśmy możliwości konsumpcyjne nasze i naszych najbliższych, większość produktów, nawet po przetworzeniu, można na przykład zamrozić lub przekazać innym. – Trzeba pamiętać, że jeśli jakiś produkt zbyt długo będzie leżał w zamrażalce, to może stracić swoje właściwości. Alternatywnym rozwiązaniem są funkcjonujące w wielu miastach jadłodzielnie. Zostawiając tam żywność nie tylko ograniczamy jej marnowanie, ale też pomagamy tym, którzy tej pomocy potrzebują. Warto pamiętać, że tego typu rozwiązania funkcjonują nie tylko w okresach świąt, kiedy mówimy o tym najczęściej – dodaje prof. Ewelina Hallmann.

Często dobre dłużej

Warto też zwracać uwagę na oznaczenia znajdujące się na opakowaniach. Obecnie wiele z nich zostało zmienionych z „należy spożyć do” na ,,najlepiej spożyć przed”. To drugie świadczy o tym, że artykuł może być zdatny do spożycia również po upływie wskazanego terminu. – Do oceny, czy dany produkt wciąż nadaje się do zjedzenia, angażujmy także nasze zmysły: wzroku, zapachu, a nawet smaku. Jeśli coś jest zepsute, to zazwyczaj jest gorzkie, a nasz język jest wyposażony w receptory smaku gorzkiego. Pojawia się także smak i zapach niespecyficzny dla danego produktu. Zdatne do spożycia po terminie mogą być również produkty nabiałowe, np. jogurty, jeśli były odpowiednio przechowywane. Nawet po upływie terminu wskazanego przez producenta, warto taki produkt otworzyć, zobaczyć, czy nie pojawiły się np. wykwity, a jeśli nie, to wykonać kolejny krok – powąchać, a następie spróbować, bo istnieje prawdopodobieństwo, że jest on wciąż zdatny do spożycia – tłumaczy prof. Ewelina Hallmann z think tanku Żywność dla Przyszłości.

Wielowymiarowe szkody marnotrawstwa: pamiętajmy o środowisku

Już co trzeci produkt wkładany do lodówki może lądować z powrotem w koszu⁴. Marnotrawstwo żywności to nie tylko dylemat moralny, ale także jeden z czynników przyczyniający się do zmian klimatycznych. – Marnowanie żywności to też marnotrawstwo energii potrzebnej do uprawy, zbiorów, przetwarzania i gotowania, a odpady żywnościowe na wysypiskach śmieci mogą dodatkowo powodować emisję gazów cieplarnianych – tłumaczy dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, ekspert think tanku Żywność dla Przyszłości. Jak wynika z raportu „Talerz przyszłości” konsumenci postrzegają jednak unikanie marnowania żywności jako przejaw troski o środowisko. Na pytanie, czy podczas wyboru produktów respondenci zwracają uwagę na poszczególne kwestie związane z troską o środowisko, najczęściej pada odpowiedź właśnie o unikaniu marnowania żywności (50% wskazań „zdecydowanie tak”⁵) i wykorzystaniu resztek (33% wskazań „zdecydowanie tak”) . – Fakt, że te dwa aspekty są ze sobą łączone może napawać optymizmem. Wciąż jednak mamy wiele do zrobienia, m.in. w kwestii popularyzacji tej wiedzy – podkreśla dr hab. inż. Zbigniew Karaczun.

¹ https://www.stopfoodwasteday.com/en/about/why-stop-food-waste.html [odczyt: 23.04.2025)
²  https://danone.pl/assets/interdyscyplinarne/Raport_Talerz_Przyszlosci_2023.pdf
³ https://bankizywnosci.pl/swiatowy-dzien-zywnosci-2024/
⁴ https://www.stopfoodwasteday.com/en/about/why-stop-food-waste.html [odczyt: 23.04.2025)
⁵ https://danone.pl/assets/interdyscyplinarne/Raport_Talerz_Przyszlosci_2023.pdf

Raport „Talerz Przyszłości” można pobrać tu: https://www.bit.ly/3MXe38S