Już wstępna analiza przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne prowadzi do wniosku, że system gospodarki wodnej czeka prawdziwa  rewolucja. Świadczy o tym chociażby zakres materiału normatywnego, który ulegnie zmianie. Mianowicie, ustawodawca postanowił nie tylko zastąpić dotychczasową ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) nowym aktem prawnym, ale także znowelizował ponad 40 innych ustaw. Nie ulega zatem wątpliwości, że mamy do czynienia z największą reformą systemu gospodarowania i zarządzania wodami od ponad dekady.

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Jedną z najważniejszych zmian systemowych, związanych z wejściem w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (dalej także: „nPW”), wydaje się być reorganizacja struktury organizacyjno-prawnej organów właściwych w sprawach gospodarowania i zarządzania wodami. I tak 1 stycznia 2018 r. utworzone zostanie Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, które w dużej mierze „zmonopolizuje” zadania związane z gospodarką wodną. Oznacza to m.in. pozbawienie właściwych dotychczas organów (np. organów gminy, powiatu czy województwa) zadań, które w obecnym stanie prawnym należą do ich kompetencji. Przykładowo, zarówno starostowie, jak i marszałkowie województw zostaną pozbawieni 1 stycznia 2018 r. kompetencji do wydawania pozwoleń wodnoprawnych. Co więcej, zmianie ulegnie nie tylko właściwość rzeczowa organów w sprawach pozwoleń wodnoprawnych, ale zmieni się także tryb i zasady ich wydawania. Nie wchodząc w tym miejscu w szczegóły, należy zaznaczyć, że po wejściu w życie nowych przepisów pozwolenia wodnoprawne będą jedynym z rodzajów tzw. „zgody wodnoprawnej”.

Najważniejsze zmiany dla branży spożywczej

Z punktu widzenia przemysłu spożywczego oraz producentów napojów na uwagę zasługują w szczególności trzy aspekty. Po pierwsze, zmianie ulegnie system finansowania gospodarki wodnej. Mowa tutaj oczywiście o wprowadzonych przez ustawodawcę opła
tach za usługi wodne. Niewątpliwie jest to zagadnienie, które wzbudziło najwięcej emocji w toku debaty nad nowym Prawem wodnym. Zainteresowanie opłatami za usługi wodne nie powinno dziwić z uwagi na ich wpływ na koszty działalności przedsiębiorców z branży spożywczej.

Drugi aspekt, który powinien zainteresować branżę spożywczą, w tym mleczarnie, browary, producentów napojów, przetwórców owoców i warzyw czy też zakłady mięsne, to wprowadzenie nowych przepisów dotyczących ujęć wody. Jak bowiem wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2015 r., zdecydowana większość przedstawicieli wyżej wymienionych branż w codziennej działalności wykorzystuje wodę pobieraną z własnych ujęć. Nowe przepisy wprowadzają natomiast określone obowiązki na właścicieli ujęć wody, w tym m.in. obowiązek przeprowadzenia audytu istniejących ujęć.

Wreszcie trzecia grupa przepisów, która w pewnym zakresie dotknie także przedsiębiorców z branży spożywczej, dotyczy opomiarowania poboru wody. W tym zakresie mowa przede wszystkim o obowiązkach związanych ze stosowaniem urządzeń pomiarowych.

Opłaty za usługi wodne – zasada zwrotu kosztów usług wodnych

Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy Prawo wodne, wprowadzenie opłat za usługi wodne jest związane z koniecznością implementacji przez Polskę dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Opłaty za usługi wodne są instrumentem ekonomicznym, który ma zapewnić realizację zasady „zwrotu kosztów usług wodnych” i związanej z nią zasady „zanieczyszczający płaci”. Istotą tego instrumentu jest założenie, że użytkownicy wody, a więc podmioty wykorzystujące wodę w swojej działalności, mają ponosić adekwatne koszty finansowe z tego tytułu. Środki zaś uzyskane z tej opłaty mają służyć osiąganiu określonych celów środowiskowych. Co prawda już w 2011 r. Polska dokonała transpozycji ww. zasad, to jednak Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że nastąpiło to w sposób niewłaściwy (zob. wyrok TSUE z dnia 30 czerwca 2016 r., C-648/13, Komisja Europejska przeciwko RP). Stąd też nowe przepisy mają na celu usunięcie dotychczasowych uchybień wskazanych przez TSUE.

Opłaty za usługi wodne zastąpią opłaty za korzystanie ze środowiska

Opłaty za usługi wodne częściowo zastąpią opłaty za korzystanie ze środowiska, o których mowa w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 519 ze zm). Aktualnie to właśnie w Prawie ochrony środowiska są określone zasady pobierania opłata za pobór wód czy też wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. Uzupełnieniem przepisów ustawowych jest w tym wypadku rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października 2015 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. z 2015 r., poz.1875 ze zm.), które określa stawki opłat za pobór jednego m3 wody.

Nowe Prawo wodne wprowadza zmiany dotyczące powyższych opłat. I tak opłaty za pobór wód zostaną wyłączone spod reżimu ustawy Prawo ochrony środowiska, a tym samym z mechanizmu „opłat za korzystanie ze środowiska”. Zastąpią je właściwe przepisy ustawy Prawo wodne (art. 267 i n. nPW) i system „opłat za usługi wodne”.

Składniki opłat za usługi wodne

Nowa opłata za pobór wód, czyli de facto opłata za usługi wodne, będzie składała się z dwóch elementów: opłaty stałej oraz zmiennej. Pierwsza z nich będzie uzależniona od maksymalnego poboru wody, który jest określony w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym.

Opłata stała bywa niekiedy określana mianem opłaty „zasobowej” lub „abonamentowej”. Wynika to z faktu, iż będzie gwarantowała dostęp do określonej ilości zasobów wodnych. Celem wprowadzenia opłaty stałej jest zdyscyplinowanie użytkowników, a tym samym ograniczenie tendencji do zawyżania we wnioskach o pozwolenie wodnoprawne ilości pobieranej wody i blokowania innych użytkowników. W konsekwencji wejście w życie nowych przepisów może oznaczać potrzebę aktualizacji zawyżonych
poziomów poboru wód, w celu ograniczenia kosztów ponoszonych właśnie z tytułu opłaty stałej.

Wysokość opłaty stałej

W świetle art. 561 nPW, do dnia 31 grudnia 2019 r. górne jednostkowe stawki opłat za pobór wód w formie opłaty stałej będą wynosiły: •    za pobór wód podziemnych – 500 zł na dobę za 1 m3/s za określony w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wody;

•    za pobór wód powierzchniowych – 250 zł na dobę za 1 m3/s za określony w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wody.

Ustawodawca przewidział zatem do końca 2019 r. preferencyjne stawki opłat za pobór wód. Od 1 stycznia 2020 r. stawki opłat stałych będą obowiązywały na normalnych zasadach. Oznacza to, że stawka opłaty stałej za pobór wód podziemnych będzie mogła wynosić nawet 2000 zł na dobę za 1 m3/s za określony w pozwoleniu wodnoprawnym (pozwoleniu zintegrowanym) maksymalny pobór wód, o ile pobór wód będzie większy niż 30% dostępnych zasobów wód podziemnych. Natomiast w przypadku poboru wód powierzchniowych maksymalna stawka opłaty stałej będzie mogła wynieść nawet 1000 zł na dobę za 1 m3/s za określony w pozwoleniu wodnoprawnym (pozwoleniu zintegrowanym) maksymalny pobór wód, jeżeli pobór wód będzie większy niż 50% średniego niskiego przepływu z wielolecia (SNQ).

Jeśli chodzi natomiast o sposób obliczania ostatecznej opłaty, to został on szczegółowo określony w art. 271 nPW. Przykładowo, wysokość opłaty stałej za pobór wód podziemnych będzie ustalana jako iloczyn jednostkowej stawki opłaty, czasu wyrażonego w dniach i maksymalnej ilości wody podziemnej wyrażonej w m3/s, która może być pobrana na podstawie pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego, z uwzględnieniem stosunku ilości wody podziemnej, która może być pobrana na podstawie tych pozwoleń, do dostępnych zasobów wód podziemnych.

Cały artykuł został opublikowany w numerze 3/2017 kwartalnika "Kierunek spożywczy"