Kasza orkiszowa to rozdrobnione nasiona orkiszu – dawnego i nieco zapomnianego gatunku pszenicy. Teraz to jedna z kasz, które powracają na nasze stoły.

– Była jedną z pierwszych kasz na polskich stołach. Zanim powszechnie zaczęto stosować pszenicę  i jęczmień, to właśnie pęczak orkiszowy święcił triumfy najpierw w Koronie, a później w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. To właśnie w pierwszych stępach łamano ziarna orkiszu. Przygotowywano z niego gęste polewki na wodzie i mleku. W XIX w. i w czasach międzywojennych ugotowana kasza była mieszana  z ziemniakami i stanowiła farsz do hołubci, czyli kresowych gołąbków. W Małopolsce robiono z tych składników opiekanki, czyli placki lub kotlety. Z kaszy orkiszowej robiono również krupniki grzybowe, czyli jaczniki oraz kwasówki - zupy na bazie kwasu z kiszonej kapusty – opowiada Paweł Ochman.

W zależności od rodzaju obróbki technologicznej ziarna, wyróżniamy dwa główne rodzaje kaszy orkiszowej:
•    grubą, tzn. całe wypolerowane ziarno orkiszu, pozbawione jedynie okrywy owocowo-nasiennej (łuski),
•    średnią, czyli ziarno orkiszu pokrojone na mniejsze kawałki.

- Kaszę orkiszową możemy zmielić na pełnoziarnistą mąkę i stosować wszędzie tam, gdzie w przepisie podana jest mąka pszenna. Natomiast, podczas masowej produkcji mąki, produktem ubocznym jest kasza manna i z tego powodu na rynku znajdziemy także kaszę mannę orkiszową oraz kaszę mannę orkiszową razową – wyjaśnia Monika Stromkie-Złomaniec.

Czym orkiszowa wyróżnia się na tle innych kasz?
    Jest dobrym źródłem białka (15g białka na 100g produktu), lepiej przyswajalnego od białka 
z pszenicy zwyczajnej, dlatego może być cennym zbożem w diecie wegetariańskiej i wegańskiej.
    Kasza orkiszowa ma sporo węglowodanów i kalorii, co nie oznacza, że powinny z niej rezygnować osoby będące na diecie, gdyż równolegle zapewnia sytość i chroni przed podjadaniem. 
    Według medycyny chińskiej posiada właściwości rozgrzewające – kasza orkiszowa jest termicznie ciepła, dzięki czemu działa napotnie, przeciwzapalnie, pomaga zwalczać infekcje wirusowe 
i bakteryjne.
    Dzięki zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych chroni układ krwionośny przed miażdżycą, zwiększa także odporność organizmu i działa pozytywnie na układ nerwowy.
    Kasza zawiera krzem, który poprawia kondycję skóry, włosów i paznokci.
    Zawiera gluten, dlatego jest niewskazana dla osób chorujących na celiakię lub nieceliakalną nadwrażliwość na gluten.

 

Skarbnica mikro- i makroskładników 
Kasza orkiszowa zawiera cenne witaminy E, K oraz z grupy B, a także liczne składniki mineralne, takie jak mangan, fosfor, miedź, magnez, cynk, żelazo i selen. Na uwagę szczególnie zasługuje cynk, którego orkiszowa ma spore pokłady (3,28mg na 100g produktu). Torebka kaszy orkiszowej (100g) zaspokaja prawie 50% średniego zapotrzebowania na cynk u kobiet i 35% średniego zapotrzebowania u mężczyzn. 

– Cynk jest istotnym pierwiastkiem dla układu odpornościowego. Odgrywa ważną rolę w zachowaniu zdrowia skóry, włosów i paznokci. Poza tym bierze udział w odczuwaniu smaku i zapachu, co ma wpływ na nasz apetyt. Spore ilości cynku zawarte są w mięsie, natomiast weganie muszą go pozyskiwać z produktów roślinnych, którego dobrym źródłem jest kasza orkiszowa – zaznacza ekspertka. 

Znajduje się w kaszy orkiszowej także stosunkowo dużo żelaza niehemowego (4,4g w 100g). Dietetyczka zwraca uwagę, że żelazo pochodzące z produktów roślinnych jest trudniej przyswajalne, co wynika  z obecności w zbożach kwasu fitynowego. Dlatego tak ważne jest, aby łączyć je z produktami bogatymi  w witaminę C, która osłabia negatywne działanie fitynianów i poprawia absorbcję żelaza.

 

Cenne źródło antyoksydantów i pożądanych fitosteroli
Kasza orkiszowa to także źródło związków o charakterze przeciwutleniającym (karotenoidów i kwasów fenolowych), odpowiadających za niszczenie wolnych rodników. Największa ich ilość odnotowywana jest w kaszy i otrębach orkiszowych. W ziarnach orkiszu, jak i w innych zbożach, obecne są także niewielkie ilości fitosteroli o potwierdzonym działaniu hipolipemizującym (hamującym wchłanianie cholesterolu), czyli obniżającym poziom lipidów (ß-sitosteroli, kampesteroli, awenasteroli oraz stigmasteroli). 

Dobroczynny błonnik
Orkiszowa jest doskonałym źródłem błonnika, który wspomaga pracę układu pokarmowego. W kaszy orkiszowej obecne jest włókno pokarmowe rozpuszczalne i nierozpuszczalne. – Błonnik pokarmowy zmniejsza tempo trawienia oraz wchłaniania węglowodanów, dlatego reguluje poposiłkową glikemię, równolegle dając uczucie sytości przez kilka godzin. Dieta bogata w błonnik ogranicza ryzyko rozwoju chorób układu krążenia (miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, zawałów), nowotworów okrężnicy, 
a także cukrzycy – mówi specjalistka.

Stabilny poziom cukru we krwi
Kasza orkiszowa może być ważnym składnikiem diety osób z cukrzycą ze względu na niski indeks glikemiczny – IG ugotowanej kaszy orkiszowej wynosi 45. Niezwykle ważna przy tym jest prawidłowa kompozycja talerza żywieniowego, na którym kasza bądź inny produkt zbożowy powinien stanowić 1/4 całego posiłku.

Gotowanie kaszy orkiszowej - ważne wskazówki
Przed gotowaniem kaszę należy przepłukać na sitku pod bieżącą wodą, aby pozbyć się ewentualnych zanieczyszczeń. Kaszę orkiszową zawsze wsypujemy do gotującej się wody. Można do niej dodać 1-2 łyżki oleju rzepakowego. Właściwe proporcje kaszy do wody to: 
    1:2 - w przypadku kaszy na sypko, czyli na 1 szklankę kaszy potrzebujemy 2 szklanki wody, 
    1:3 - na kleisto, czyli na 1 szklankę kaszy potrzebujemy 3 szklanki wody.

Po wsypaniu do wody kaszę mieszamy i przykrywamy pokrywką. W trakcie gotowania już nie mieszamy. Po ponownym zagotowaniu zmniejszamy moc palnika do minimum i gotujemy pod przykryciem około 20-30 minut. Po tym czasie wyłączamy źródło ciepła i odstawiamy kaszę na około 10-15 minut, aby wchłonęła resztę wody. Należy pamiętać, że kasza orkiszowa gruba będzie gotowała się dłużej niż średnia. Możemy jednak przyspieszyć ten proces, mocząc uprzednio grubą kaszę orkiszową w wodzie.